پیش از پرداختن به “موضوع در نقاشی کودکان”، لازم است نیم نگاهی به مراحل متفاوت نقاشی کودکان بیندازیم. این طبقه بندی تقریبا در مورد تمام کودکان صحت دارد. اما ممکن است مراحل این تکامل از نظر زمانی در بعضی کودکان تفاوت هایی داشته باشد. زیرا هر مرحله تحت تأثیر مسایل گوناگونی از قبیل وراثت، محیط، تغذیه، دوران بارداری و شیوه پرورش کودک قرار می گیرد. این مراحل به چهار دوره تقسیم شده است.

موضوع نقاشی از جمله مسائلی است که هر آموزگار هنر در دبستان با آن روبه روست. ارائه موضوع نقاشی، باید با آگاهی از مراحل تکاملی نقاشی کودکان باشد. در غیر این صورت، ممکن است موضوعاتی که برای کودک مطرح می کنیم برای او مشکل آفرین باشد و یا در روند کلاس ایجاد اشکال کند.

در مقاله پیشین به طور مختصر به دیدگاه روانشناسان در مورد نقاشی کودک پرداختیم. اینکه در ادامه بحث، به نحوه ارائه موضوع با اهداف آموزشی می پردازیم. این مقوله بیشتر به آموزگاران هنر مربوط می شود. با آنکه آموزگار هنر با روح کودک سر و کار دارد، کار او الزاما روان شناسی یا روان درمانی نیست و چنانچه آموزگاری متوجه مشکلات روانی کودکی شود، بهتر است با روان شناس یا متخصص مشوروت کند و خود به تنهایی کاری در جهت کمک به کودک انجام ندهد.

مشکل ما بزرگترها این است که همیشه تلاش داریم به کودکان یاد بدهیم اما نمی‌کوشیم تا از آنان چیزی فرا بگیریم. به اعتقاد من هرکسی برای یافتن دوباره خویش باید یک بار دیگر خود را به کودکی‌اش نزدیک کند، اگر جهان امروز کودکی خود را بشناسد، جهان زیباتری را شاهد خواهیم بود. ما در بزرگ شدن چیزهایی را به دست می‌آوریم و چیزهای بیشماری را هم از دست می‌دهیم. ما در بزرگی طراوت، شادابی، صداقت، پاکی، جسارت، خلاقیت، فی‌البداهگی، خواب راحت و بی دغدغه روی پای مادر بزرگ، انبوه رویاهای رنگی، سبکبالی، دویدن در پی قاصدک و مهم‌تر از همه بازی را از دست می‌دهیم.

تابستان گذشته اولین جشنواره نقاشی دیجیتال در کشور برگزار شد. پیرامون چگونگی استفاده صحیح از رایانه نظرهای گوناگونی وجود دارد. اما در زمینه نقاشی کودکان پیشاپیش می توان به این اصل تکیه کرد که رایانه با تمام توانمندی ها و ویژگی های منحصر به فردش هرگز نمی تواند جایگزین آفرینش هنری به وسیله دست و یا به عبارت دیگر کاردستی شود. چرا که کار با دست فرآیندی پیچیده و عمیق است که رابطه انسان با جهان را گسترش می دهد. و به آن عمق و معنا می بخشد.

محققان نتایج خود را در حیطۀ شباهت‌های نقاشی مدرن و نقاشی کودکان به گونه‌ای امیدوارانه بیان می‌کنند، آنان به این نتیجه رسیده‌اند که کودکان در نقاشی‌هایشان قوانین پرسپکتیو را رعایت نمی‌کنند و در اکثر نقاشی‌های کودکان سطح و دو بعدی نمایی به چشم می‌خورد و همچنین در نسبت برخی از اعضای جسم مبالغه می‌کنند و توجه خاصی به نقوش دارند و نقاشی آنان بیشتر به آنچه می‌اندیشند، شبیه است تا آنچه که می‌بینند.

علی ذاکری متولد ۱۳۳۸ و دارای مدرک کارشناسی ارشد نقاشی است. تعداد ۱۳ نمایشگاه انفرادی و ۳۵ نمایشگاه گروهی داشته است و مدت ۱۴ سال است که در دانشگاه مشغول به تدریس می‌باشد و ۲۵ سال است که به صورت حرفه‌ای نقاشی می‌کند. گفتگوی حاضر در ظهر یک روز بهاری در دفتر کارش در منزل او صورت گرفته است.

کودک از همان آغاز ورود به زندگی یاد می‌گیرد و یادگیری او متوقف نمی‌شود. او با این ابزار، نیازهایش را مرتفع می‌سازد. روز به روز، ساعت به ساعت و حتی لحظه به لحظه تغییر می‌کند. هر تغییری که در زندگی کودک رخ می‌دهد، به این معناست که رشد کرده و بزرگتر شده است.

در بحث هنر کودک دو مقوله کاملاً مجزا مطرح است. هنر برای کودک و هنر کودک. آنجا که هنرمند بزرگسال با ابزار هنری فعالیتی برای کودکان انجام می‌دهد، هنر در خدمت کودک قرار می‌گیرد و آنجا که کودکان شخصاً ابزار هنر را  در اختیار می‌گیرند تا احساس و اندیشه و تجربه‌شان را بیان کنند، قلمرو هنر کودک است. این دو مقوله در عین جدایی و استقلال، تأثیر جدی بر یکدیگر دارند. در تحلیل و بررسی هر کدام، نقاط مشترکی وجود دارد

در این مقاله چند طرح درس با شیوه کار گروهی ارائه می‌شود که امیدواریم مورد استفاده آموزگاران محترم هنر قرار گیرد. ارائه این طرح درس‌ها، الگوی قابل اجرایی در هر مدرسه نیست؛ بلکه آموزگار هنر پس از مطالعه هر طرح درس باید نکات مورد نظر را در کلاس خود پیاده کند.

با توجه به شناختی که در بخش روند رشد ذهنی کودک و عینیتش در خلق آثار تصویری دارم، می‌توانم این تشخیص را بدهم که تا یک دوره‌ای به خصوص دوره پیش‌دبستانی، ما همه کودک هستیم و مثل هم. در دوره پیش‌دبستانی ما با نیمکره راست مغز کار می‌کنیم نه با نیمکره چپ، چرا که نیمکره چپ مغز ما بخش اکتسابی ماست که آرام آرام تحت تأثیر فضا و محیط پیرامون کسب می‌شود و کم‌کم هویت ما را می‌سازند.

چگونه می‌توان تکنیک‌هایی را در یادگیری ایجاد کرد که احساسات و عواطف را نیز در فرآیند یادگیری دخالت دهد؟  یادگیری نباید از روی  ترس بلکه بر اساس میل و انگیزه هدایت شود. چرا هنرها از علوم جدا در نظر گرفته می‌شوند؟ نخستین هنرها کدام‌ها بودند؟ پرسش‌های علمی چگونه در ذهن به وجود می‌آیند

گفتگو با علی ذاکری مدرس دانشگاه و محقق هنر کودکان. علی ذاکری متولد ۱۳۳۸ و دارای مدرک کارشناسی ارشد نقاشی است. تعداد ۱۳ نمایشگاه انفرادی و ۳۵ نمایشگاه گروهی داشته است و مدت ۱۴ سال است که در دانشگاه مشغول به تدریس می‌باشد و ۲۵ سال است که به صورت حرفه‌ای نقاشی می‌کند. گفتگوی حاضر در ظهر یک روز بهاری در دفتر کارش در منزل او صورت گرفته است.

آمریکایی‌ها نمی‌توانند از لحاظ داشتن هنرمندان طراز اول در نیمه اول قرن بیستم چندان به خود ببالند. غالب هنرمندان بزرگی که در این سرزمین فعالیت کردند، کسانی بودند که بر اثر فشارهای جنگ جهانی اول به این کشور مهاجرت کردند و تجربه حاصل از ۴۰۰ سال فعالیت را نیز با خود منتقل کردند.

دانش آموزان کلاس پنجم واحد هنر منتظر بازدید بانوی اول کشور، میشله اوباما در مدرسه ساووی Savoy هستند ، یکی از هشت مدرسه ای که سال گذشته برای ابتکار عمل در کمیته هنر و علوم دفتر ریاست جمهوری، در محله آناگوستیا واشنگتن انتخاب شد.

در حالی که آموزش هنر با هدف پرورش کودکانی دارای ذهن خلاق ، جستجوگر، برخوردار از حرمت نفس، مولد، و برخوردار از قریحه و ذوق  و ادراک زیباشناسی  صورت می گیرد؛ به نظر می رسد که  تلاش برای ایجاد یک جامعه مدرن و اجتماعی  نیزهمین هدف را دنبال می کند.

علت علاقه کودکان به نقاشی به طور دقیق معلوم نیست. عقیده تمام متخصصان تعلیم و تربیت، روانشناسان و کارشناسان هنر کودکان و آخرین پژوهش‌های به عمل آمده هم گویای این مطلب است و معلوم نیست چرا، کودکان نقاشی را دوست دارند و نقاشی می‌کشند.

در ميانه روزهای پر تنش پاندمی، و اوضاع ملتهب سياسي جهان، بايد با پر رنگ كردن جايگاه هنر در سيستم هاي آموزشی التیامی بر جان و روح كودكان باشيم.